Ceacht 19

Litriú an Chaighdeáin

I. Comparison

A. Change the comparatives with *is* to comparatives with *níos* as follows:

Sampla: Is blasta bainne ná uisce --> Tá bainne níos blasta ná uisce.

1. Is casta an cheist seo ná an cheist eile.
2. Is cruacha cloch ná adhmad.
3. Is gráinne an teach mór ná an teach beag.
4. Is fusa an Fhraincis ná an Béarla.
5. Is meas an teas ná an fuacht.
6. Is plódaithe Baile Átha Cliath ná Conamara.
7. Is luathcha an t-eitleán ná an bus.
8. Is tanaíocha Cáit ná Máirtín.
9. Is trioma an Fhraince ná Éirinn.
10. Is fearr a bheith soibhir ná a bheith bocht.
11. Is cinnte thusa ná mise.
12. Is buíocha an ghrian ná an ghealach.
13. Is teócha Meireacá ná Sasana.
14. Is lú páiste ná fear.
15. Is ruacha pingin ná punt.
16. Is dúcha an ghual ná an mhóin.
17. Is áille Bríd ná Máire.
18. Is tiúcha crann ná maide.

B. Change the following sentences to superlatives according to the following model:

Sampla: Tá an teach seo níos fearr ná teach ar bith eile. --> Seo é an teach is fearr.

1. Tá an bia seo níos blasta ná bia ar bith eile.
2. Tá an áit sin níos áille ná áit ar bith eile.
3. Tá an seomra sin níos teocha ná seomra ar bith eile.
4. Tá an bhean seo níos ruacha ná bean ar bith eile.
5. Tá an t-ábhar sin níos fusa ná ábhar ar bith eile.
6. Tá na héadaí sin níos trioma ná éadaí ar bith eile.
7. Tá an fear seo níos measa ná fear ar bith eile.
8. Tá an damhsa sin níos beocha ná damhsa ar bith eile.
9. Tá an duine sin níos tanaíocha ná duine ar bith eile.
10. Tá an mhí seo níos breácha ná mí ar bith eile.
11. Tá an peictiúr seo níos gráinne an/ peictiúr ar bith eile.
12. Tá an maide seo níos tiúcha ná maide ar bith eile.
13. Tá an bóthar sin níos foide ná bóthar ar bith eile.
14. Tá a fhéasóig sin níos liathcha ná féasóig ar bith eile.
15. Tá an t-adhmad sin níos cruacha ná adhmad ar bith eile.

C. Fill the blank with the correct connector from among the following: le, leis, is, sin, or céanna.

1. Níl an fhisic chomh furasta _________ an gceimic.
2. Tá an fheoil go maith agus tá na torthaí chomh maith_________.
3. Níl Páidín chomh mór _________Donncha.
4. Níl sé chomh te __________ a bhí sé inné
5. Tá Baile Átha Cliath céad míle as an áit seo. Ní raibh a fhios agam go raibh sé chomh fada ____________.
6. Tá an lá inniu chomh gránna __________a bhí ariamh.
7. Nach bhfuil Máire chomh deas ______Bríd?
8. Níl tú chomh cantalach __________atá Maime.
9. Tá an aimsir chomh dona ________nach bhfuil muid in ann a ghoil amach.
10. Ní bheidh an obair chomh crua _______ a bhí sí anuraidh.
11. Tá Béarla furasta; an bhfuil Gearmáinis chomh furasta _________?
12. Bhí an carr chomh luath ___________ an mbus.
13. Tá mise chomh tuirseach __________atá tusa.
14. Níl duine ar bith chomh leisciúil __________Tomáisín.
15. Tá an t-ábhar seo an-spéisiúil; níl na hábhair eile chomh spéisiúil _________________.
16. Sílim go bhfuil sí an-sean, tá sí chomh liath _________>
17. Tóig an leabhar, má tá tú dhá iarraidh chomh dona_________.
18. Céard atá chimh hálainn ___________ an bhfarraige?
19. Níl Bairbre chomh beag __________ Peige.
20. Tá do mhúinteoir go hiontach, ach tá mo mhúinteoirsa chomh hiontach _____________

D. Fill the blanks with the comparativésuperlative form of the adjective.

1. Tá Doncha mór; tá Tomáisín níos __________;, ach is é Ruairí an duine is __________.
2. Tá carranna sciopthá tá traenacha _________________ná carranna; ach tá eitleán _______________ná traenacha nó carranna; mar sin, is é an t-eitleán an deis iompair (=vehicle)_________________.
3. Tá maide tiubh ag Áine; tá maide níos ____________ag Cáit, ach tá an ceann _______________ag Bríd.
4. Tá bóthar Thír an Fhia fada go leor; ach is _______________bóthar Ghlinsce; ach is é bóthar Bhaile Átha Cliath an bóthar ______________ acu uilig.
5. Tá Máire go hálainn; tá Úna _______________ná í, ach is í Bairbre an bhean ______________.
6. Cé go bhfuil mo ghasúr dána, tá do ghasúrsa _____________ fós.
7. BUfhéidir go bhfuil aimsir Mheireacá go dona, ach sílim go bhfuil aimsir Cheanada _______________; agus is é aimsir na Rúise an aimsir _____________ sa domhan.
8. Tigim Gaeilge go minic, ach tigim Béarla níos ____________.
9. Tá an lá gránna inniu; bhí sé níos _______________inné; ach is é an geimhreadh an t-am a mbíonn an aimsir ______________ ann.
10. Tá Bairbre rua; ach tá a driofúr _______________ná í; is í a máthair an duine ______________

E. Translate to Irish.

1. Tomáisín is thinner than he used to be; but hés not as thin as Máirtín.
2. I'm not as certain as I want to be about this. I was more certain than this yesterday.
3. How grey is your brother? HeUs a grey as that man there; and my uncle is just as grey.
4.   --This class is easier than any other.
5. --Well, if it's that easy, you are better off than me.
6. How hot the day is! ItUs hotter than it usually is this month, but I'm afraid that it's not as hot as it will be later.
7. --Who is the best storyteller?
8. --Well, Páidín is a good storyteller, but I donUt know if he's the best (one). Diarmaid has better Irish than he does.
9. --Are you ready?
10. --I'm as ready as I'll ever be.

II. Exercise

This exercise depends on a picture, which I will try to schematize below.

A and B are standing outside the pub. C is inside with a drink in hand, inviting them in.

• A says: Tá tart orm. Dhá mbeadh muid __________ ansin, bheadh deoch againn.
• B says: Tá an áit sin go dona. Tá sé níos fearr againn fanacht __________.
• C says: Gabhaigí _____________. Tá sé go deas __________. Ná fanaigí ___________.

Fill in the blanks with isteach, amach, istigh or amuigh. Likewise for the sentences below based on the scenario above.

1. Feiceann beirt fhear an teach ósta. Tá siad ar an taobh___________.
2. Tá duine acu ag iarraidh a ghoil ____________ann.
3. Nuair a bheas siad _____________, a deir sé, beidh deoch aguscraic acu.
4. Níl a charaid sásta a ghoil ____________, mar ní bhíonn sé ag ól, agus ní raibh sé ___________in áit mar sin ariamh.
5. Tá fear eile taobh ____________, agus tá deoch aige.
6. Tá sé ag breathnú ______________as an doras.
7. Tá sé ag caint leis na fir ____________
8. Deir sé go bhfuil sé chom maith acu a thíocht ___________
9. Tá an chraic go maith ar an taobh ___________, a deir sé, agus beidh siad níos sásta ag goil ___________ ná ag fanacht__________.
10. Deir an fear a bhfuil an caipín air (=A) go bhfuil neart airgead aige, agus go mbeidh sé féin ag ceannacht deoch do (=for) Tchuile dhuine atá ________________.

B. Another picture: Séamais/in on the roof of a house, a dog standing at the foot of the ladder, Cáit below, yelling at him.

• Cáit says: Céard atá tú a dhéanamh ___________ ansin? Gabh _________go beo!
• Seámaisín says: RNíl mé ag iarraidh a ghoil _________. Tá mé ag fanacht _________. Gabh thusa ____________.

Fill in the blanks above and below with suas, thuas, anuas, síos, thíos or aníos, as appropriate.

1. Tá Séamaisín _______________ar an teach.
2. Chuaigh sé (=he went) ____________ leis an dréimire (=ladder), agus tá sé sásta a bheith _____________.
3. Tá sé ag breathnú ________ ar Cháit.
4. Tá Cáit ______________ar an talamh, ag breatnú __________air.
5. Níl sise sásta ar chor ar bith go bhfuil sé ____________, mar tá faitíos uirthi go mbeidh sé ag titim _____________>
6. Tá clocha beaga ag Séamaisín, agus tá sé dhá gcaitheamh _________ ag Cáit.
7. Deir sé le Cáit teacht ________________, ach níl sí sásta a ghoil ___________.
8. Deir sise le Séamaisín teach ____________, ach tá seisean ag iarraidh fanacht _____________.
9. Ach beidh aiféal ar Shéamaisín ar ball, mar tá madadh _______ in aice leis an dréimire, agus tá sé ag goil dhá leagan.
10. Nuair a bheas an dréimire __________, ní bheidh Séamaisín in ann a thíocht _____________.
11. Beidh ocras air, freisin, ach ní bheidh sé in ann aon bhia a thabhairt (=-bring) _____________.
12. Beidh air fanacht ____________ go mbeidh Maime nó Deaide sa mbaile, mar níl Cáit in ann an dréimire a chur _________ aríst.

C. Thall, i bhfus, anonn, anall.

Tá Nan agus Cóil in Éirinn, i gCo. na Mí (35 mhíle thiar-ó thuaidh as Baile Átha Cliath). Tá deichniúr sa gclann.

Fill the blanks with thall, i bhfus, anonn, anall, where possible. Other directionals may be needed in some cases. Assume the perspective of someone in Ireland.

1. Tá inín amháin acu ____________ i mBoston. Cáit atá uirthi.
2. Chuaigh sí ________________ blianta ó shin, agus tá sí pósta____________.
3. Tá beirt dhá gclann mhac, Pádraic agus Máirtín, pósta_____________.
4. Tá triúr dhá gclann inín, agus mac amháin _____________ i Sasana.
5. Bíonn Áine agus Bríd ag teacht ____________ Tchuile shamhradh leis a gcuid gasúir; uaireanta bíonn siad ag goil _____________ go Corcaigh, nó ___________ go Roscomáin freisin, áit a bhfuil muintir ag a bhfir.
6. Bíonn siadsan ag tíocht ____________ níos minicí ná Máirín; ach bíonn sise ____________ anois Tis aríst.
7. Chuaigh Seán _____________ar saoire ag Áine, Bríd, Cóilín, agus Máirín anuraidh. Ní raibh sé ___________ i Meireacá ariamh.
8. Bhí Tony tamall ____________ i Sasana freisin, ach ní raibh sé sásta leis an áit, agus tháinig sé ____________.
9. Tá deirfiúr ag Nan _____________ i Chicago freisin.
10. Chuaigh Nan agus Cóil __________ go Meireacá uair. Bhí siad sé seachtainí ______________. Bhí siad i mBoston le Cáit, agus ansin chuaigh siad ______________ ag driofúr Nan.
11. Bhí mé féin in Éirinn an t-am sin. Chuaigh mé go Sasana ar saoire, agus nuair a tháinig mé ______________, bhí Nan & Cóil____________ i Meireacá/
12. Bhí siad ag caint ar ghoil _______________ anuraidh, ach bhí Cóil tinn, agus mar sin, dUfhan sé ______________. Bhí Nan mí__________, cupla seachtain i mBoston, agus cupla seachtain__________ i Chicago.
13. Bíonn Seán ag caint ar ghoil _____________ go Meireacá am ecicínt, agus bUfhéidir go mbeadh Pádraic nó Máirtín nó Tony ag goil __________ freisin, ach sílim nach maith le Mícheál a ghoil áit ar bith. Bíonn seisean sásta fanacht _____________>
14. Ní raibh Cáit_____________ le fada, ach deir Nan go mbeidh sí ag tíocht _____________ an samhradh seo chugainn, bUfhéidir.
15. Bhí bean eile as Meireacá ag fanacht sa nGaeltacht tamall. Tháinig sí _________ ar saoire, agus dUfhan sí cheithre bliana ___________ ag obair. Ach chuaigh sí _____________ aríst.

D. Fill the blanks with an appropriate adverb of direction or position.

1. Beidh muid ag goil _______ go hÉirinn an samhradh seo. Ní bheidh ár gcairde ag goil nonn; beidh siad ag fanacht ____________.
2. Tá Bríd ar an gcapall; tá an capall ag rith ro-scioptha; mar sin, tá Bríd ag titim ____________.
3. A Shéamaisín, glan ____________do sheomra go beo; Ansin, gabh ____________ (as an teach), agus imir cluifí le do chuid cairde _________ in aice leis an ngarraí.
4. Cá bhfuair tú an rud gránna sin? Cuir _______ ar an talamh go beo é!
5. Beidh muid ag goil ____________ California an Nollaig seo chugainn. Beidh muid ag fanacht le mo mhuintir ___________ in aice le San Francisco, agus ansin, beidh muid ag goil ____________ go San Diego. Beidh muid ag teacht _____________ go Minnesota sa mbliain nua.
6. An bhfuil tú tuirseach? Luigh ___________ agus tóig scíth.
7. Tóig __________ an mhóin atá sa gciseán ___________ ar an orlár, agus cuir ___________ ar an tine í.
8. Tá an cat _____________ sa gcrann; tá faitíos ar an gcréatur a thíocht ___________>
9. Ab Tin é Donncha Rua? Shíl mé go raibh sé i Sasana. Cén uair a tháinig sé _____________?
10. • Tá St. Paul taobh ___________ den abhainn Mississippi; tá Minneapolis taobh ___________.
11. Tá mé ag goil abhaile anois; beidh mé __________ ag 5:00.
12. Tá duine ag an doras; abair leis a theacht ______________.
13. Nach bhfuil tú fuar thall ansin in aice leis an bhfuinneoig? Gabh _________; tá sé níoss fearr in aice leis an tine.
14. Tá mé ag goil ___________ an staighre anois. Chúns a bhéas mé ____________, fan ____________ sa teach.

III. Numbers

Translate.